İNFERTİLİTE
Korunmasız bir yıllık cinsel ilişkinin sonunda gebe kalamamadır.Çiftler bir yılın sonunda % 90 ,ikinci yılın sonunda % 95 gebe kalabilirler.
İnfertilite sorunu % 10 çiftte gözlenen bir sorundur.
GEBELİK HEMEN OLUŞMALI MIDIR?
- İlk 3 ayda %25
- ilk 6 ayda %63
- ilk 9 ayda %75
- ilk 1 yılda %80-90 gebelik meydana gelir.
İlk yıldan sonraki her 6 ay içinse bu oran sadece %3-5 dir.
Yani düzenli, korunmasız cinsel ilişkiye başladıktan sonra 1 yıl kadar beklemek gerekir.
İNFERTİLİTE NEDENLERİ
- İnfertilitede kadına bağlı nedenler %40-50
- İnfertilitede erkeğe bağlı nedenler %30-40
- Ortak nedenler % 10-20
- İnfertil çiftlerin değerlendirilmesinde kadın ve erkek beraber incelenmelidir. Çünkü erkeklerde sorun çıkması ya da en azından ortak sorunlar olması, hiç de azımsanmayacak kadar fazladır.
- Kadınlardaki nedenler sıklık (%)
- Yumurtlama sorunları %15-20
- Rahim ağzı sorunları %5-10
- Rahim-tüp sorunları %30
- Karın zarı(peritoneal) sorunlar %40
- Açıklanamayan sorunlar %10
İNFERTİLİTEDE SORULMASI GEREKENLER
- 1. Yaş sorgulanır: yaş ilerledikçe infertilite sıklığı artar.
- 2. İnfertilite süresi: bu süre uzadıkca başarı şansı azalır.
- 3. Ek sorumlu olabilecek medikal faktörler araştırılır.
- 4. İnfertilitede cinsel ilişki sıklığı: haftada 4 den fazla ise %83 gebe kalınırken , haftada 1 veya daha azsa bu oran %16 ya düşer.
- 5. İlişki ile ilgili alışkanlıkları: vaginal duş , cinsel ilişki pozisyonu...vs
TUBOPERİTONEAL FAKTÖRLER:
Fimbria denilen tüpün uç kısmı yumurtayı yakalayamaz.Tüpün salınma tarzındaki hareketi bozulur.Tanı laparaskopi ile konulur. En çok olan tüplerde yapışma nedenleri :
- -Endometriozis
- -Tüp çevresi yapışıklıklar (cerrahi, infeksiyon, endometriozis gibi nedenler)
- -Pelvik tüberküloz olabilir.
IVF, tüplerdeki tıkanıklıkları by-pass etmek amacıyla geliştirilmiştir. İnfertilitenin yaklaşık %15 ‘inden sorumludur. Tubal faktörlerin çoğunluğunu gebelik sonrası veya seksüel geçişli enfeksiyonlar oluşturur.
Tüp ucunda tıkanıklığı olanlar ve tüplerin alındığı hastalarda IVF tek seçenektir.
Endometriozisde infertilite hastaların %20-40’ında görülmektedir.Tüplerde yapışma, periton sıvısında kimyasal değişiklikler yaratır. Ayrıca immun sistemdeki etkileri ile yumurtlama cevabını kötüleştirir, daha az ve kalitesiz yumurta oluşmasına neden olur. Başarısız medikal ve cerrahi tedaviyi takiben birinci yılın sonunda, ileri evre endometrioziste ve diğer faktörlerin de yeraldığı infertilitede IVF uygulanabilir. Evre I-II de başarı oranı %33 iken, evre III-IV‘te %10‘lara düşmektedir.
SEBEBİ AÇIKLANAMAYAN İNFERTİLİTE:
2-5 yılık düzenli cinsel ilişkiye rağmen üreme sistemleri ve hormon testlerinde infertiliteyi açıklayacak belirli anormallik saptanmayan çiftler için bu tanım kullanılır. Normal spermiyogram , yeterli folikül gelişimi (>12 mm), normal rahim filmi, pozitif post-koital test vardır. İnfertil çiftlerin yaklaşık %10 ‘u bu gruba dahildir. Tedavide sırasıyla yumurtlama tedavileri, aşılama tedavisi, IVF denenmelidir.
YUMURTLAMA BOZUKLUKLARI:
İnfertil çiftlerin yaklaşık %21‘inde yumurta üretilememesi sorunu vardır ve bununda önemli bir kısmını polikistik over hastalığı oluşturur. Ovulasyon indüksiyonu ile %90 oranında başarılı sonuçlar elde edilebilir. FSH >18IU/L, E2 >60 pg/ml olduğunda IVF başarısı düşüktür.
SERVİKAL FAKTÖR:
İnfertil çiftlerin %10‘undan sorumludur. Servikal mukusun konsepsiyon döneminde istenilen özellikte olmaması neden olarak gösterilmektedir. Post-koital test ile fikir edinmek mümkündür. Çoğunlukla inseminasyon, sorunu by-pass etmek için yeterlidir. Ancak, başarısız durumlarda IVF denenebilir.
İNFERTİLİTEDE ERKEK FAKTÖRÜ:
İnfertil çiftlerin yaklaşık %35‘inde erkek faktörünün rol oynadığı bilinmektedir. 1992 yılında ICSI‘nin rutine girmesi ile tedavide başarı şansı artmıştır. ICSI ile mastürbasyon yardımıyla alınan spermin yanı sıra biopsi yoluyla alınan spermler de başarıyla kullanılabilmektedir. Ancak fertilizasyon ve gebelik oranları azospermik vakalarda daha düşük seviyelerde olmaktadır.
ICSI; normal yumurta varlığında ve daha önce inseminasyon ve tüp bebekte fertilizasyon başarısızlığı olan düşük semen parametreli, olumsuz akrozom reaksiyonu ve fertilizasyon problemi olan ve yüksek titrede antisperm antikoru olan çiftlerde tek seçenektir.
İNFERTİLİTEDE BAŞARI ORANLARI
Yardımcı üreme tekniklerindeki tüm gelişmelere karşın, ortalama eve bebek götürme oranları henüz istenilen düzeylere ulaşmamıştır. iyi prognozlu hastalarda %35, kötü prognozlu hastalarda %5 -10 civarındadır.
İNFERTİLİTEDE KÖTÜ PROGNOZ KRİTERLERİ
kadının yaşı >38, follikül sayısının azlığı, olgun yumurta kalitesinin bozulması, rahim iç duvarının embrioyu kabul etmesinin bozulması, kromozomal anomaliler kötü sonuçların nedeni olabilir.
TÜPLERİN KAPALI OLDUĞUNU ARAŞTIRMAK İÇİN
1.HSG (rahim filmi)
2.L/S (laparoskopi)
3.Falloskopi kullanılabilir.
RAHİMİN ARAŞTIRILMASINDA KULLANILAN YÖNTEMLER:
1.Ultrasonografi ile rahim anomalileri , rahimdeki miyomlar ,rahim iç duvar polipleri araştırılabilir.
2.Histerosalpingografi ( HSG ) ile tüplerin açık olup olmadığı na bakılabilir.Aynı zamanda rahimin şekli, tüplerin hareketini engelleyen durumlar açıklığa kavuşturulabilir.
3.Histeroskopi ile rahim iç duvarında yapışıklık , rahim iç duvarına ait kitleler, rahimdeki doğuştan anomaliler anlaşılabilir.
4.Laparoskopi ile tüplerde yapışıklık ,rahim anomalileri ,tüplerin açık olup olmadığı anlaşılabilir.
5.Endometrial biopsi ile rahim iç duvarının hormonlara verdiği cevap, bazı enfeksiyonlar anlaşılabilir.Ultrasonla gözlenememiş polipler biopsiyle alınabilir.
6. Menstrual kan kültürü kullanılabilir.
RAHİM FİLMİ NASIL ÇEKİLİR?
RAHİM FİLMİNDE AĞRI DUYULUR MU ?
Sıvı tüplerden karnınızın içine dökülürken bir miktar ağrı duyabilirsiniz.Fakat bu ağrı çok şiddetli bir ağrı değildir ve kendinizi gevşek tutabilirseniz daha az hissederseniz.Kabaca, bir adet ağrısından biraz daha kuvvetli hissedilebilir.İsterseniz hafif anestezi verilerek de çekilebilir.
RAHİM FİLMİNDE KULLANILAN RADYOKONTRAST MADDE ZARAR VERİR Mİ?
Sıklıkla yağda çözünebilen radyokontrast maddeler kullanılır, bu şekilde daha iyi görüntü elde edilir.Verilen sıvıların alerji ihtimali çok zayıftır.Rahim duvarlarınıza zarar vermez.
RAHİM FİLMİNİN YARARI VAR MIDIR?
Bu film çekildikten sonra tüplerdeki küçük tıkanmalar açılabilir ve gebe kalma üzerine faydası olabilir.Bu etki genelde 3-4 ay kadar sürer.Film sonrasında gebelik şansı %4-5 artar.
İnseminasyon (aşılama)
AŞILAMA NE ZAMAN GEREKİR?
- seksüel disfonksiyon
- rahim ağzı sorunları
- retrograd ejakulasyon
- açıklanamayan infertilite
- düşük kalitede sperm
- anormal sperm yapısı
- antisperm antikor varlığı
